O xurado da XLV edición dos Premios da Crítica de Galicia da modalidade de Investigación, formado por  Socorro Castro García, profesora de Química da UDC; Maite de Castro, catedrática de Física da Terra da UDV (campus Ourense); Xosé Henrique Costas, catedrático de Filoloxía de Galega da UDV; Cristina Sánchez Carretero, investigadora científica do do Instituto de Ciencias do Patrimonio do CSIC; Antonio Rial Boubeta, profesor de Psicoloxía da USC; Miguel Anxo Seixas, historiador, gañador da edición anterior e Eulalia Agrelo Hermo, profesora da UDV, secretaría, en representación dos Premios da Crítica de Galicia, acordou entre as propostas presentadas declarar finalistas a Cóntame un conto cuántico (Xerais 2021) de Juanjo Lamelas; A figuración galega en Irlanda (1840-1936): De Imaxe especular a modelo frustrado (Laiovento, 2021) de Xavier R. Madriñán e A xustiza pola man. Violencia e conflitividade na Galicia contemporánea (Xerais 2021), Francisco J. Leira e Miguel Cabo (editores).

 Tras as derradeiras deliberacións, acordou outorgar por maioría o premio a A figuración galega en Irlanda (1840-1936): De Imaxe especular a modelo frustrado (Laiovento, 2021) de Xavier R. Madriñán.

O xurado sobranceou da obra gañadora que se trata dunha suxerente prospección nun territorio nunca abordado con gran repercusión nun territorio con gran repercusión no imaxinario colectivo. É unha investigación exhaustiva e delongada na súa ampla temática, ademais de ser unha obra de alento, rigorosa, cobizosa, de sólida continuación discursiva e de fascinante lectura. Estamos ante unha análise detallada e imprescindible de como Irlanda pasou de ser un referente na construción nacional para o galeguismo a un modelo de inspiración cunha función meramente retórica na Xeración do 16.