No marco da xeira de «Sábados Culturais», o sábado 4 de maio, Xesús Alonso Montero, presidente da Real Academia Galega, ditou a conferencia «Cantares gallegos: unha nova interpretación». Na presentación, Bieito Ledo, presidente da Fundación Premios da Crítica Galicia, lembrou que cando o profesor Alonso Montero chegara a Vigo para impartir docencia no Colexio Universitario de Vigo no curso 1976/1977 fora prohibida a conferencia que tiña prevista no Círculo Ourensán Vigués.
Comezou a súa conferencia Alonso Montero cualificando a Cantares gallegos como o primeiro libro da literatura galega moderna,«un libro fundacional dese edificio que chamamos discurso literario galego, un libro alboral, primaveral, como preferiría dicir Álvaro Cunqueiro, nacido a 150 metros de onde hoxe estamos, ne Real 21, no taller de Compañel, editor do periodismo liberal daquel Vigo da década de de 1860». Preguntouse o conferenciante como foi posible que «nun idioma tan subalterno, tan baixo, como se puido escribir este libro?» «Rosalía daquela tiña vinte e seis anos. Era unha muller moi instruída para a época. Casada cun auténtico polígrafo, Manuel Murguía, decide escribir un libro en galego. Antes non había nada, apenas ducia e media de poemas. Rosalía, polo tanto, parte de literatura cero. Bebe na fonte popular do galego, que escoitou no eixidiño xogando coas meniñas de Padrón, xogando coas fillas das clases subalternas. Sabe o galego oral, vivo, con formas enxebres que hoxe non se utilizan. Palabras de costureias, xastres, campesiños…» «Como escribir e representar esa fala cando hai apenas tradición literaria? Todo escritor ten as súas fontes, crítico moitas voces coas voces anteriores. Rosalía non tiña esa posibilidade, xa que no seu tempo só algúns moi eruditos tiñan noticia das composicións medievais. Rosalía está protagonizando unha proeza heroica. Parte dun cantar galego, escribe do que oe, un cantar popular que logo glosa».
Lembrou despois o profesor Alonso Montero o artigo que Álvaro Cunqueiro publicou en Faro de Vigo o 17 de maio de 1963, coincidindo co centenario da publicación de Cantares gallegos. «Titulouno “Cantó la alondra”. Para Cunqueiro a aparición de C.G. foi un milagro, cando Rosalía de Castro, a cotovía, contou». Relatou o conferenciante diversas anécdotas de dona Galla, a filla de Rosalía de Castro, a quen entrevistou en 1963, e criticou a Manuel Murguía «que conseguiu que non se publicasen na Habana algunhas cartas que Rosalía de Castro». Entrou despois o conferenciante nos contidos do poemario, cualificando o prólogo de «alegato político, gabanza da terra, das paisaxes e das xentes de Galicia». «Rosalía ergue a bandeira da autoestima nosa, loita contra unha lenda negra de Galicia, que vén de Góngora, faino dunha forma un tanto maniquea, invertindo a lenda negra en rosa».
Comezou despois o profesor Alonso Montero comentando algúns dos poemas. «Cantares gallegos está escrito por unha aldeana que é poeta. Rosalía pon a súa maxistral poesía tratándose de identificar coa meniña gaiteira. Hai que ler os poemas entre o primeiro (programático) e o 31 (epilogal), no que fai un balance. Son os autores dos poemas mulleres e homes (dezaseis voces diferentes), coa perspectiva da meniña gaiteira, soa coa excepción do 28, o de “chove miudiño”». Rematou o presidente da Real Academia Galega comentando diversos poemas, facendo especial fincapé no poema 25, «Castellanos de Castilla», contradicindo as interpretacións realizadas en ámbitos nacionalistas.
